Bibliya, İsa Məsih kimi, ikili təbiətə malikdi: 1) Bibliyanın vəyh (açılım) təbiəti, 2) Bibliyanın insani cavab təbiəti. Müqəddəs Kitab İlahi haqqında bizə öyrətdiyinə və İsa Məsihin şəxsiyyətində İlahini anlamağa inanc gözüylə dəvət etdiyinə görə vəhy özəlliyinə malikdi: o özündə Tanrıdan gələn və insanlara çatdırılması gərəkən insan-ilahi münasibətlərinin açmacasını - xoş xəbəri içərir. Lakin Bibliya həm də tarixən yaranmış müqəddəs kitablar məcmusudur. O, həm də insanlığın bu xoş xəbərə reaksiyasını, cavabını öz içinə alır. Bibliya Allahın xoş xəbərini və bu xoş xəbərə verilən cavabı birlikdə əks etdirir. Onda insanilik var: onu insanlar yazıb, insanların tarixini, dövrünü, dünyagörüşünü, İlahi Xəbəri fərqli və bəzən ziddiyyətli anlama şəkillərini göstərir. Lakin bu insanilik bir cavab özəlliyinə malikdi. Bu insanilik Tanrının insanlara verdiyi bir gerçəkliyə insanların reaksiyasıdı. Odur ki, Bibliyanı göydən düşübmüş kimi sadəcə vəhydir deyə oxumaq özünü doğrultmaz. Bibliya həm də vəhyə verilən cavabdı – bunu da göz önünə alıb oxumalıyıq. Bibliyanın İlahi xəbərə insan reaksiyası kimi çoxlu qatları var. Hər qat bir cavabdan, və ya bir cavabın fərqli yönlərindən bəhs edir. Yazı, cümlə səviyyəsində Bibliyada ayrı-ayrı insanların, şəxslərin İlahiyə müraciəti əks olunur. Məsələn Məzmurlarda ağrı-acı çəkən insanın İlahiyə müraciəti gözə dəyir. Hekayətlərdə, bir hekayə qəhrəmanın Allahın vəhyinə, konkret xəbərə, hadisəyə verdiyi reaksiya kimi cavab gözə dəyir. Süjet, narrativ səviyyəsində, insan övladlarının İlahini ciddiyə almaq/almamaq havasına köklənmiş həyatı bir başqa cavabdı. Kanon səviyyəsində isə insanın vəhyə cavab olaraq İlahi yardımı olmadan qurtarmasının qeyri-mümkünlüyünü anladığını görürük. “Başlanğıc”dan, “Vəhy” kitabına qədər, insan övladı yol azmaqla, yolu İlahi işığında tapmaqla və yenə azmaqla, və yenidən Allahın müdaxiləsilə o yolu tapmaqla məşğuldu.
Bibliya həm də bizi Allaha bir cavab verməyə dəvət edir. Bibliyanı vəhyə fərdi, şəxsi cavabımız kimi də oxumağı bacarmalıyıq – çünki Müqəddəs Kitab bu cür modelə dəvət edir və arzuolunmaz cavablara da işıq tutur. Belədə cavab fərdiləşir və sizin cavab olur. Siz Bibliyanı oxuyaraqdan nəsillərin Allaha verdiyi cavabı özünüzünkü edib vermiş olursunuz.
Bu, İlahi vəhyə təslim olmaqdı. İlahiyə gediş də elə bununla başlayır. Vəhyi anlamaq, vəhydə Allahın səndən istədiyi özünü, kimliyini tapmaqla və onu qəbul etməklə olur. Bu kimlik fərdidir, bu kimlik bir qəlip deyil. Hər kəs üçün vəhyin dərinliklərində yalnız ona məxsus bir cavab – kimlik yatır. Çüni vəhy sadəcə Allahdan gəlmir. Vəhy həm də insan ruhunun Vəhyə verdiyi cavabdan yoğrulub: təslimiyyətdən tutmuş, nifrətdolu rəddə qədər.
Bütün bunlara görə, Müqəddəs Kitabda bir daxili gərginlik var. O gərginlik özündə İlahi enerjini – Lütfü - cəmləyir və o gərginlik İsa Məsihdə insani və ilahinin BİRləşməsindən, onun olduğu kimi vəhyə hopmasından qaynaqlanır. O gərginlik sizinlə Tanrı arasında o kitabı oxuyub onun məsləhət gördüyü cavablardan sizinkini tapıb seçməklə olur. O gərginlik sizinlə Tanrı arasında ahəngə, tarazlığa dayanan münasibət qurur. Çünki siz vəhyə cavab verirsiniz. Vəhyi Allahdan gələn kimi və sizdən çıxan, sizin iradə və düşüncənizə, hisslərinizə dayanan cavab kimi yaşayırsınız. Məncə bu Müqəddəs Kitabı daha maraqlı edir. Bəs Quranı necə, vəhyə insan cavabı kimi oxumaq olar?
Bibliya həm də bizi Allaha bir cavab verməyə dəvət edir. Bibliyanı vəhyə fərdi, şəxsi cavabımız kimi də oxumağı bacarmalıyıq – çünki Müqəddəs Kitab bu cür modelə dəvət edir və arzuolunmaz cavablara da işıq tutur. Belədə cavab fərdiləşir və sizin cavab olur. Siz Bibliyanı oxuyaraqdan nəsillərin Allaha verdiyi cavabı özünüzünkü edib vermiş olursunuz.
Bu, İlahi vəhyə təslim olmaqdı. İlahiyə gediş də elə bununla başlayır. Vəhyi anlamaq, vəhydə Allahın səndən istədiyi özünü, kimliyini tapmaqla və onu qəbul etməklə olur. Bu kimlik fərdidir, bu kimlik bir qəlip deyil. Hər kəs üçün vəhyin dərinliklərində yalnız ona məxsus bir cavab – kimlik yatır. Çüni vəhy sadəcə Allahdan gəlmir. Vəhy həm də insan ruhunun Vəhyə verdiyi cavabdan yoğrulub: təslimiyyətdən tutmuş, nifrətdolu rəddə qədər.
Bütün bunlara görə, Müqəddəs Kitabda bir daxili gərginlik var. O gərginlik özündə İlahi enerjini – Lütfü - cəmləyir və o gərginlik İsa Məsihdə insani və ilahinin BİRləşməsindən, onun olduğu kimi vəhyə hopmasından qaynaqlanır. O gərginlik sizinlə Tanrı arasında o kitabı oxuyub onun məsləhət gördüyü cavablardan sizinkini tapıb seçməklə olur. O gərginlik sizinlə Tanrı arasında ahəngə, tarazlığa dayanan münasibət qurur. Çünki siz vəhyə cavab verirsiniz. Vəhyi Allahdan gələn kimi və sizdən çıxan, sizin iradə və düşüncənizə, hisslərinizə dayanan cavab kimi yaşayırsınız. Məncə bu Müqəddəs Kitabı daha maraqlı edir. Bəs Quranı necə, vəhyə insan cavabı kimi oxumaq olar?
No comments:
Post a Comment