Məsihə Oxşamaq və ya İmitatio Kristi

Kimliyindən, necəliyindən, hardalığından, nəvaxtalığından asılı olmadan bütün insanlar, heyvanların bir çoxu da daxil olmaqla, təqlid edərək, biri-birindən görüb-götürərək öyrənirlər və yaşayırlar.

Bir körpə ata-anasını təqlid edər. Uşaqkən oynadığımız oyunlar belə təqlid edərəkdən öyrənmənin bir şəklidir. Bir aslan balası, anasının ovlamasını müşahidə edərək, onu yamsılayaraq öyrənər.

Oxşamaq, oxşatmaq, yamsılamaq, təqlid etmək universaldı. Toplumlar biri-birinin nailiyyətlərini təqlid edərlər. Bütöv hərəkatlar bir ya bir neçə şəxsin, qrupun yaşam tərzini təqlid edərlər. Bu, istəsək də istəməsək də belədir. Bilmədən, fərqində olmadan təqlid etmək və ya yamsılamaq da olur.

Böyüdükcə, yaşa-başa çatdıqca təqlid etdiyimiz, yoluyla getdiyimiz insanları yarı-şüurlu, yarı-irrasional  olaraq seçirik.

Böyük bir siyastəçidən ilham alıb ona bənzəmək istəyən, o bənzəmə istəyinin yaratdığı ehtirasla siyasəti özünə yol seçən adamlar görmüsünüz.

Həyat yollarında bir deyil, onlarla insanı, varlığı, heyvanı, hadisəni, içimizdəki modeli təqlid edirik. Bəzən bu cəhdlər içimizdə və ya münasibətlərimizdə münaqişələr yaradır.

Riyaziyyatçı yetənəyi olmasa da təsirləndiyi bir riyaziyyatçıya bənzəmək istəyən insan görmüsünüzmü?

Və ya cizmən zəif, tənbəl birisinin baxdığı bir-iki filmə görə Brus Li kimi atılıb-düşdüyünü necə, görmüsünüzmü?

Oxşamaq, oxşatmaq, təqlid etmək bütün inanclarda var. 

İslamda Məhəmməd peyğəmbərə bənzəməyə, onun kimi olmağa çalışırlar. Həzrət Əli, Həsən, Hüseyn, Əl-Qəzali, İbn-Sina, Üsamə Ben Laden kimi olmaq istəyənlər də olur.

Məsihilikdə İsa Məsih kimi olmağa çalışırlar. Təbii ki, Həvari Pavlosa, Hippolu Avqustinə, inkvizitorlara, ku-kluks-klan üzvlərinə bənzəməyə çalışanlar da olur. 

Bənzəməyin, təqlidin də hədləri var. İslamın peyğəmbərinə bənzəmək istəyən şəxs Qurani-Kərim yaratmır. İsa Məsihə bənzəmək istəyən şəxs, çarmıxa gərilməyə məcbur deyil.

Məsih İsanı təqlid etmək necə olur?

Əgər siz acıq çıxmaqdan, qisas almaqdan çox bağışlamağa çalışırsınızsa, aqressivliyə mərhəmət və sevgiylə reaksiya verirsinizsə İsa Məsihə təqlid etməyə yaxınlaşırsınız deyilə bilər. Əgər siz başqalarının əzablarını bölüşürsünüzsə, onların iztirabları yüngülləşsin deyə təmənnasız və sevdiyiniz üçün həmin iztirabları çəkməyə çalışırsınızsa onda siz İsa Məsihin çarmıxına yaxınlaşırsınız deyilə bilər.

İlk baxışdan baxdıqda bu cür yaşamda bir sado-mazoxizm tapmaq olar. Amma Məsih inancının kökündə, sado-mazoxizmdə olduğu kimi əzabdan zövq almaq və bu zövqlə öz tələbatımızı ödəmək durmur. Sado-mazoxizmdə gizlin bir eqotizm, eqodan qaynaqlanan bir hedonizm var. Məsihilikdə isə nifrətə-nifrətlə, qəzəbə-qəzəblə, kinə-kinlə cavab vermək kimi qapalı və günah dolu, məhvedici münasibətlər dairəsindən çıxmaq üçün özünü fəda etməyə, həm də sevgidən, təmənnasız fədakarlığa bir dəvət var. Başqa sözlə, başqasını özündən önə, üstə, yuxarıya qoymaq kimi bir yanaşma var.  

Bu əlbəttə, sadəcə Xristianlıqda belə deyil. Buddanı təqlid edənlər də onun kimi Orta Yolda olmağa, onun kimi hər şeyə sakit, qəzəbsiz reaksiya verməyə çalışırlar. 

Ancaq Buddanın yolunda bağışlama, İlahinin Lütfü deyilən bir yanaşma yoxdu. Buddanın yolunda əzab illüziyalarla, qanmazlıqla bağlıdı. Məsihilikdə isə əzabın ontoloji və ya ekzistensial statusu var və bu yanaşma insanlardakı qırılmışlığı, günahkarlığı vurğulayır.

Deyəsən, çox uzatdım.  Nəsə...gedim çay içim... .