Dini Eklektisizm

Bir dəfə bir tələbə mənə dedi ki, həm müsəlmandı, həm də xristian. Bazar günləri kilisəyə, beşinci günləri məscidə gedirdi, özünün dediyinə görə, həm Qurana, həm də Bibliyaya inanırdı.

Sırf praktiki olaraq bu bəlkə də mümkündü, ancaq söhbət inancdan gedirsə, hər ikisini bir arada tutmaq həqiqətən çətindi, hətta mümkün deyil deyərdim. Bu iki kitabın hər biri digərinin dediklərindən bəzilərini düzünəqulu, digərlərini dolayı inkar edir. Razılaşdıqları məqamlar da ürəyiniz istəyən qədərdi, ancaq çox önəmli məsələlərdə fikir ayrılıqlar var.

Bibliyaya görə, İsa Məsih çarmıxa çəkilib. Qurani-Kərim görə belə şey baş verməyib, bir az loru dillə desək, sadəcə romalılara, yəhudilərə Allah belə göstərib, bir növ onları axmaq yerinə qoyub. Bibliyaya görə, İsa Məsih İlahinin insan surətində təcəllasıdı, yəni elə İlahidi. İslama görə İsa Məsihinin ilahiliyinə inanmaq ən böyük günahlardan biridi (şirk). Xristianlıqda İlahi birdi və bu təklik üçlükdədi, İslama görə Allahın üçlükdə açılması təlimi sadəcə saxtalaşdırmadı. İslama görə Məhəmməd peyğəmbərdi. Bibliyaya görə, İsa Məsihdən sonra peyğəmbərlik ya məsihlik iddiasında olanlar yalançılardı. Bu sadaladlıqlarımın hər biri sözügedən inancların ən önəmli elementləridi. Məhəmmədin peyğəmbərliyini rədd edərək müsəlman olmaq mümkün olmadığı kimi, İsa Məsihin də ilahiliyini rədd edərək xristian olmaq mümkün deyil. Bu mənada, hər iki din biri-birini istisna edən doqmaları içinə alır.

Ancaq həyat təbii ki, doqmalara sığmaz. Həyatda nəinki iki, hətta beş-on dinə inanan adama rast gəlmək olar. Belə dini eklektisizm indi yayılmaqdadı və bir azdan Azərbaycanda da buna rast gəlsək təəccüblənmərəm.